Lục Thập Hoa Giáp và cách tính chính xác Ngũ hành năm sinh

Trong “Lục thập hoa giáp” (ta thường gọi 60 con giáp), một chu kỳ của hệ đếm thời gian của các nước phương Đông thời cổ, có cơ số là 60, theo lịch can chi (1), cứ mỗi cặp, một dương một âm, hai hoa giáp kế tiếp nhau, từ Giáp Tý - Ất Sửu… đến Nhâm Tuất - Quý Hợi cùng thuộc một hành trong Ngũ hành Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ.

“Tý, Ngọ   : Ngân đăng giá bích câu
Tuất, Thìn  : Yên mãn tự chung lâu
Dần, Thân  : Hán địa thiêu sài thấp
Lục giáp luân lưu bất ngoại cầu”
                   (Khuyết danh)
 

Trong “Lục thập hoa giáp” (ta thường gọi 60 con giáp), một chu kỳ của hệ đếm thời gian của các nước phương Đông thời cổ, có cơ số là 60, theo lịch can chi, cứ mỗi cặp, một dương một âm, hai hoa giáp kế tiếp nhau, từ Giáp Tý - Ất Sửu… đến Nhâm Tuất - Quý Hợi cùng thuộc một hành trong Ngũ hành Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ.

Ví dụ: Giáp Tý - Ất Sửu thuộc Kim; Bính Dần - Đinh Mão thuộc Hỏa; v..v…
Thông thường muốn biết một hoa giáp (một giờ, một ngày…) nào đó thuộc hành gì; hay như, theo tử vi phương Đông, người sinh năm đó thuộc mệnh gì, ta xem bảng sau đây:
 

Bảng 1 

Lục thập hoa giáp	Ngũ hành	Lục thập hoa giáp	Ngũ hành	Phụ chú
Giáp Tý -  Ất Sửu	Kim	Giáp Ngọ - Ất Mùi	Kim	Ngân    銀     金
Bính Dần - Đinh Mão	Hỏa	Bính Thân - Đinh Dậu	Hỏa	Đăng    灯     火
Mậu Thìn - Kỷ Tỵ	Mộc	Mậu Tuất - Kỷ Hợi	Mộc	Giá       架     木
Canh Ngọ - Tân Mùi	Thổ	Canh Tý - Tân Sửu	Thổ	Bích     壁     土
Nhâm Thân - Quý Dậu	Kim	Nhâm Dần - Quý Mão	Kim	Câu      鉤     金
Giáp Tuất - Ất Hợi	Hỏa	Giáp Thìn - Ất Tỵ	Hỏa	Yên      煙     火
Bính Tý - Đinh Sửu	Thủy	Bính Ngọ - Đinh Mùi	Thủy	Mãn     滿     氵
Mậu Dần - Kỷ Mão	Thổ	Mậu Thân - Kỷ Dậu	Thổ	Tự       寺     土
Canh Thìn - Tân Tỵ	Kim	Canh Tuất - Tân Hợi	Kim	Chung   鍾    金
Nhâm Ngọ - Quý Mùi	Mộc	Nhâm Tý - Quý Sửu	Mộc	Lâu       樓    木
Giáp Thân - Ất Dậu	Thủy	Giáp Dần - Ất Mão	Thủy	Hán      漢     氵
Bính Tuất - Đinh Hợi	Thổ	Bính Thìn - Đinh Tỵ	Thổ	Địa       地     土
Mậu Tý - Kỷ Sửu	Hỏa	Mậu Ngọ - Kỷ Mùi	Hỏa	Thiêu    燒    火
Canh Dần - Tân Mão	Mộc	Canh Thân - Tân Dậu	Mộc	Sài        柴    木
Nhâm Thìn - Quý Tỵ	Thủy	Nhâm Tuất - Quý Hợi	Thủy	Thấp     溼    氵

Tuy nhiên việc tra bảng như thế có nhiều bất tiện, thậm chí có khi bất lợi. Bất tiện vì tốn thì giờ tra cứu; Bất lợi vì thấy sự bất nhất giữa hai bản, không biết nên tin bản nào, nhỡ việc.

Để tránh sự phiền hà đó và còn có thể dùng để kiểm tra độ tin cậy của tài liệu, khi cần, các nhà Nho ngày trước đã dựa vào bảng trên, nhận ra quy tắc vận hành giữa lục thập hoa giáp và ngũ hành, để lập ra một phương pháp tính nhẩm vừa nhanh vừa chính xác.

Để tính nhẩm được, trước hết cần thuộc 12 cung địa chi, theo quy ước, “in” trên các ngấn ngón tay của bàn tay trái (xem hình 1) và dùng móng ngón cái “đánh” (bấm) từng cung một, từ (1) đến (12), lần lượt là:

1: Tý; 2: Sửu; 3: Dần; 4: Mão; 5: Thìn; 6: Tỵ; 7: Ngọ; 8: Mùi
9: Thân; 10: Dậu; 11: Tuất; 12: Hợi

Hoặc theo sơ đồ (hình 2). 

Tỵ (6)	Ngọ (7)	Mùi (8)	Thân (9)
Thìn (5)			Dậu (10)
Mão (4)			Tuất (11)
Dần (3)	Sửu (2)	Tý (1)	Hợi (12)

Hình 2
 

Thứ đến thuộc bốn câu thơ:
“Tý, Ngọ: Ngân - Đăng - Giá - Bích - Câu
Tuất, Thìn: Yên - Mãn - Tự - Chung - Lâu
Dần, Thân: Hán - Địa - Thiêu - Sài - Thấp
Lục giáp luân lưu bất ngoại cầu”

 Với 4 câu trên, ta không cần để ý tới nghĩa của những từ thuần Hán (in nét đậm), bởi nghĩa của chúng không liên quan tới phương pháp tính. Điều cần chú ý ở đây là nhận rõ nét của từng con chữ để biết chúng thuộc bộ nào.
Ví dụ: Ngân bộ Kim, Đăng bộ Hỏa…

Nhận mặt chữ tìm ra ẩn ý, vừa là thú chơi chữ, vừa là một cách dạy, cách học ngày xưa, đòi hỏi phải có tư duy nghiền ngẫm, suy đoán. Có vậy mới nhớ lâu. Như đây, ta hiểu được chủ ý của 4 câu thơ về cách tìm “Ngũ hành sở thuộc Lục thập hoa giáp”       
   
Tý, Ngọ: Ngân (Kim); Đăng (Hỏa); Giá (Mộc); Bích (Thổ); Câu (Kim)
Tuất, Thìn: Yên (Hỏa); Mãn (Thủy); Tự (Thổ); Chung (Kim); Lâu (Mộc)
Dần, Thân: Hán (Thủy); Địa (Thổ); Thiên (Hỏa); Sài (Mộc); Thấp (Thủy)
Sáu giáp, mỗi giáp 10 hoa. Lần lượt các giáp là Giáp Tý, Giáp Tuất, Giáp Thân, Giáp Ngọ, Giáp Thìn, Giáp Dần. Trở lại Giáp Tý… tiếp nối vòng sau.

Muốn tìm hành của một Hoa Giáp, ta xem hoa giáp ấy khởi Giáp từ chi nào.
Ví dụ: Bính Dần, Đinh Mão…Giáp khởi từ Tý -> Giáp Tý;
Canh Thân, Tân Dậu… Giáp khởi từ Dần -> Giáp Dần;.v..v..
Rồi bắt đầu từ cung khởi giáp, lần lượt  “đánh lên mỗi cặp”, 1 dương 1 âm, hai “Hoa” liền nhau, một chữ của câu tương ứng.

Như khởi đầu từ Tý: Giáp Tý, Ất Sửu: chữ “Ngân” thuộc Kim;
Bính Dần, Đinh Mão: chữ “Đăng” thuộc Hỏa.
Mậu Thìn, Kỷ Tỵ: chữ “Giá” thuộc Mộc;
Canh Ngọ, Tân Mùi: chữ “Bích” thuộc Thổ;
Nhâm Thân, Quí Dậu: chữ “Câu” thuộc Kim;
Rồi tới: Giáp Tuất, Ất Hợi: chữ “Yên” thuộc Hỏa;
Bính Tý, Đinh Sửu: chữ “Mãn” thuộc Thủy; …Cứ thế mà suy.

Cũng  theo  “Bộ”  để  suy  ra,  như nhiều người đã biết, cách tính giờ Hoàng Đạo chỉ cần thuộc 4 câu:
“Dần, Thân gia Tý; Mão, Dậu: Dần;
Thìn, Tuất tầm Thìn; Tý, Ngọ: Thân
Tỵ, Hợi thiên cương tầm Ngọ thượng;
Sửu, Mùi tòng Tuất định kỳ chân”
Nghĩa là ngày Dần, ngày Thân khởi từ cung Tý; ngày Mão, ngày Dậu khởi từ cung Dần….

Rồi lần lượt mỗi cung “đánh” một chữ theo câu gồm 12 chữ: “Đạo - Viễn kỷ thời Thông Đạt, Lộ - Giao hà nhật Hoàn trình”. Cung nào gặp chữ có gạch dưới (tức những chữ có bộ “Xước” hình tượng con đò) là cung Hoàng đạo, giờ ấy là giờ Hoàng đạo.

Những phương pháp tính toán nói trên, xem ra có vẻ khá phức tạp, khó hiểu. Nhưng chỉ cần chịu khó đọc là hiểu và người biết một ít chữ Hán thì việc nghiên cứu ứng dụng sẽ dễ dàng hơn.

 

Tác giả: Ngọc Cầm